Το Total Football του Άγιαξ

Γεννήθηκε στις 18/3/1900 και πήρε το όνομα του από τον Αίαντα, τον ήρωα της ελληνικής μυθολογίας. Η μοίρα ήθελε να φτάσει στην κορυφή της Ευρώπης 71 χρόνια αργότερα κόντρα σε μια ελληνική ομάδα. Ήταν η αρχή για μια απίθανη τριετία κυριαρχίας στην Ευρώπη όπου ο Αγιαξ κατέκτησε τρία συνεχόμενα Κύπελλα Πρωταθλητριών. Από την ελληνική μυθολογία λοιπόν, πέρασε στην… ποδοσφαιρική έχοντας σαν σήμα κατατεθέν στην πλούσια ιστορία του το περίφημο ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο (Total Football) που εφάρμοσε στην ομάδα ο Ρίνους Μίχελς και στη συνέχεια ο Στέφαν Κόβατς, διατηρώντας τον για 3 χρόνια στην κορυφή της Ευρώπης.

Εν αρχή ην το… Totaal Voetbal . Το περίφημο ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο, το σύστημα στο οποίο κάθε ποδοσφαιριστής ανά πάσα στιγμή μπορεί να παίξει σχεδόν σε όλες τις θέσεις. Αν δηλαδή σε κάποιο χρονικό σημείο κάποιος παίκτης βρεθεί εκτός θέσης, κάποιος άλλος σε χρόνο ρεκόρ θα πάει στη θέση του ώστε η ομάδα να συνεχίσει να διατηρεί τον σχηματισμό που θέλει ο προπονητής.

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ρευστό σύστημα στο οποίο όλοι οι ποδοσφαιριστές (πλην φυσικά του τερματοφύλακα) μπορούν να αναλάβουν οποιοδήποτε ρόλο μέσα στον αγωνιστικό χώρο, κάτι που απαιτεί παίκτες με υψηλή τεχνική κατάρτιση αλλά και άριστη φυσική κατάσταση.

Ο πατέρας του συγκεκριμένου συστήματος θεωρείται ο Άγγλος τεχνικός Τζακ Ρέινολντς ο οποίος ήταν προπονητής στον Αγιαξ τις περιόδους 1915-25, 1928-40 και 1945-47. Αυτός όμως που το καθιέρωσε και το έκανε γνωστό σε ολόκληρο τον ποδοσφαιρικό κόσμο ήταν ο Ρίνους Μίχελς ο οποίος σαν παίκτης αγωνίστηκε υπό τις οδηγίες του Ρέινολντς.

Μίχελς, Κόβατς και… Κρόιφ

Εχοντας στο μυαλό του να αναπτύξει το σύστημα του Τζακ Ρέινολντς, ο Ρίνους Μίχελς κάθισε στον πάγκο του Άγιαξ το 1965. Έξι χρόνια αργότερα άφησε τον Αίαντα για την Μπαρτσελόνα έχοντας κατακτήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών το 1971, φτιάχνοντας μια εκπληκτική ομάδα που βασίστηκε πάνω στο Totaal Voetbal, ονομασία που το σύστημα πήρε εκείνα τα χρόνια.

Ο διάδοχος του, ο Ρουμάνος Στέφαν Κόβατς, το εξέλιξε ακόμα περισσότερο οδηγώντας τον Άγιαξ σε άλλα δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών (1972, 1973) και βάζοντας οριστικά τον σύλλογο στις ομάδες που απέκτησαν μυθικές διαστάσεις για την μπάλα την οποία έπαιξαν.

Για να κάνεις όμως μια καλή ομελέτα χρειάζονται και… αυγά. Για την ακρίβεια χρυσά αυγά τα οποία βρήκαν οι δύο προπονητές στα πόδια και στο μυαλό του Γιόχαν Κρόιφ. Ο κορυφαίος Ολλανδός ποδοσφαιριστής όλων των εποχών ήταν ο εκφραστής του Total Football μέσα στο γήπεδο και δεν είναι τυχαίο πως όταν αποχώρησε το 1973 για την Μπάρτσα, τελείωσε και η κυριαρχία του Αίαντα.

Ο περίφημος… κενός χώρος

Η θέση του Κρόιφ στο γήπεδο ήταν… θεωρητικά στο κέντρο της επίθεσης. Στην πράξη όμως ο Ολλανδός αγωνιζόταν σε όλο το γήπεδο προσπαθώντας να κάνει ζημιά στον αντίπαλο είτε δημιουργώντας είτε εκτελώντας. Οι συμπαίκτες του κινούνταν συνεχώς για να καλύπτουν τους χώρους που άφηνε με αποτέλεσμα οι αντίπαλοι να… μπερδεύονται!

Ουσιαστικά το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο ζούσε και ανέπνεε μόνο μέσα από τους κενούς χώρους. Συγκεκριμένα το σύστημα απαιτούσε να καλύπτονται άμεσα οι κενοί χώροι από την μετακίνηση κάποιου παίκτη αλλά και ανά πάσα στιγμή να δημιουργούνται νέοι. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Μπάρι Χουλσόφ, αμυντικού της ομάδας των τριών Πρωταθλητριών:

Συζητούσαμε για τον κενό χώρο συνέχεια. Ο Κρόιφ πάντα μας έλεγε πού έπρεπε να τρέξουμε και που να σταματήσουμε και πότε δεν έπρεπε να κινηθούμε. Οι κουβέντες μας ήταν πώς να δημιουργούμε χώρους, να μπαίνουμε σε χώρους και να οργανώνουμε το χώρο, κάτι σαν αρχιτεκτονική μέσα στο γήπεδο.

Οι πράξεις των… 12 Αποστόλων

Όμορφα τα λόγια και οι… αμπελοφιλοσοφίες, όμως για να έχουν κάποιο νόημα χρειάζονται και οι σχετικές αποδείξεις. Και όσον αφορά Totaal Voetbal των Μίχελς, Κόβατς και Κρόιφ οι αποδείξεις μιλάνε κυριολεκτικά από μόνες τους: 3 Κύπελλα Πρωταθλητριών (1971, 1972, 1973), 1 Διηπειρωτικό (1972), 1 Ευρωπαϊκό Σούπερ Καπ (1973), 6 Πρωταθλήματα (1966, 1967, 1968, 1970, 1972, 1973) και 4 Κύπελλα (1967, 1970, 1971, 1972).

Η τροπαιοθήκη του Αίαντα γέμισε χάρη στον Γιόχαν Κρόιφ και την εκπληκτική παρέα του η οποία είναι γνωστή ως 12 Apostles (12 Απόστολοι). Και πήρε αυτή την ονομασία καθώς η 11αδα ουσιαστικά ήταν σταθερή όπως και ο… συνηθισμένος δωδέκατος παίκτης.

Η 11αδα λοιπόν που σάρωνε τα πάντα αποτελούνταν από τους Χάινς Στάι, Βιμ Σούρμπιρ, Μπάρι Χούλσχοφ, Χορστ Μπλάνκενμπεργκ (Γερμανός), Ρουντ Κρολ, Άρι Χάαν, Γιόχαν Νέεσκενς, Χέρι Μιούρεν, Σιακ Σβαρτ, Γιόχαν Κρόιφ*, Πιτ Κάιζερ με τον 12ο παίκτη να είναι ο Ρουντ Σούρεντονκ μέχρι το 1972 και στη συνέχεια ο Τζόνι Ρεπ.

 

Τα τρία ευρωπαϊκά κοσμήματα

 

1971 – Η Ελλάδα τον σημαδεύει ξανά

Το όνομα του είναι ελληνικό και ανέβηκε για πρώτη φορά στον ευρωπαϊκό… Όλυμπο απέναντι σε μία ελληνική ομάδα. Στις 2/6/1971 ο Άγιαξ κερδίζει με 2-0 τον Παναθηναϊκό στο Γουέμπλεϊ μπροστά σε 83,179 θεατές χάρη στα γκολ των Βαν Ντικ (5′) και Αρι Χάαν (87′).

Στον δρόμο για τον τελικό απέκλεισε την αλβανική Νεντόρι (2-0, 2-2), την Βασιλεία (3-0, 2-1), την Σέλτικ (3-0, 0-1) και στον ημιτελικό την Ατλέτικο Μαδρίτης με 3-0 στο Άμστερνταμ, ανατρέποντας την ήττα με 1-0 με την οποία είχε χάσει στην Μαδρίτη.

1972 – Ο θάνατος του κατενάτσιο

Ο Αγιαξ του Total Football νικάει με δύο γκολ του Κρόιφ (47′, 78′) στις 31/5/1972 στο Ρότερνταμ την Ίντερ που αντιπροσώπευε την απόλυτη… άμυνα. Θάνατος του κατενάτσιο και θρίαμβος του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου, ανέφερε την επόμενη μέρα ο ευρωπαϊκός τύπος.

Στον τελικό φτάνει αήττητος με 6 νίκες και 2 ισοπαλίες αποκλείοντας τις Δυναμό Δρέσδης (2-0, 0-0), Μαρσέιγ (4-1, 2-1), Αρσεναλ (2-1, 1-0) και Μπενφίκα στον ημιτελικό (1-0, 0-0).

1973 – Τριλογία χωρίς να δεχθεί γκολ!

Ο τριπλός ευρωπαϊκός θρίαμβος ολοκληρώθηκε στις 30/5/1973 στο Βελιγράδι απέναντι σε μία άλλη ιταλική ομάδα. Ο Αγιαξ νικάει με 1-0 την Γιουβέντους (Ρεπ 4′), κατακτώντας το τρίτο Κύπελλο Πρωταθλητριών με συνολικό τέρματα στους τελικούς 5-0!

Για να φτάσει στον τελικό απέκλεισε πρώτα την ΤΣΣΚΑ Σόφιας (3-0, 3-1) και στη συνέχεια δύο σπουδαίους αντιπάλους. Την Μπάγερν στους 8 (4-0, 1-2) και την Ρεάλ Μαδρίτης στα ημιτελικά (2-1, 1-0).

Επίλογος σε… πορτοκαλί φόντο

Κάπου εκεί όμως ο Γιόχαν Κρόιφ, το μυαλό του Total Football μέσα στο γήπεδο, έφυγε για την Μπαρτσελόνα σηματοδοτώντας το τέλος του συστήματος από την ομάδα του Άγιαξ. Ωστόσο η παλιοπαρέα του Άμστερνταμ μας έδωσε άλλη μια μοναδική παράσταση όταν έσμιξε το 1974 στην Εθνική Ολλανδίας.

Στον πάγκο των οράνιε κάθεται ο Ρίνους Μίχελς, ο άνθρωπος που έδωσε ζωή στο ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο ως προπονητής τους Αίαντα. Υπό την καθοδήγηση του έχει τα βασικά στελέχη εκείνης της ομάδας τα οποία φέρνουν την Ολλανδία αήττητη στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 1974.

Ο διαιτητής σφυρίζει την έναρξη και ο κόσμος παρακολουθεί την ανάπτυξη του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου σε όλο του το μεγαλείο. Οι παίκτες του Μίχελς αλλάζουν συνεχώς πάσες και 80” μετά την έναρξη κερδίζουν πέναλτι χωρίς οι Γερμανοί να έχουν ακουμπήσει την μπάλα!

Το 0-1 ωστόσο δεν ήταν αρκετό να δώσει το τρόπαιο στην Ολλανδία καθώς η Γερμανία διέθετε και αυτή σπουδαία ομάδα και με την βοήθεια της έδρας γύρισε το ματς (2-1). Ωστόσο για όσους είδαν ζωντανά εκείνη την ομάδα του Κρόιφ, βασισμένη στον μεγάλο Αγιαξ, την έχουν τοποθετήσει στην καρδιά τους ως την Παγκόσμια Πρωταθλήτρια του 1974!